Building stones used in early mediaeval edifices of Krakow and geology of the area
DOI:
https://doi.org/10.7494/geol.2013.39.2.95Keywords:
Pre-Romanesque and Romanesque buildings, Wawel Hill, dimension stone, masonry, Jurassic limestone, Carpathian sandstonesAbstract
The early mediaeval period witnessed a considerable breakdown in masonry techniques and in architecture in the Polish territory: the application of stone and developing of skills of shaping rocks into regular cuboid stone bricks.
Only local stones quarried within a distance of ca. 15 km from Krakow were used in early mediaeval edifices in the city. They were: two varieties of limestones (Upper Jurassic) and three varieties of sandstones of the Carpathian flysch (Cretaceous to Palaeogene). Sedimentary environments (facies) and post-sedimentary processes determined compactness, block divisibility and workability of stones, which, further on, determined their application. Thin bedded sandstone and platy limestone yielded easily workable and relatively small (few to a dozen of centimetres in length) and quite regular bricks used in the earliest buildings. Rocky limestone was a source of irregularly shaped clumps used initially as a filler of walls erected in the opus emplectum technique. Later, it was used also for cutting larger (few tens of centimetres), more regular blocks. Bedded limestone was a good material for obtaining larger (a dozen or two dozens of centimetres) regular bricks used widely throughout the whole early mediaeval period. Blocks (2 or more metres in length) of soft dimension Carpathian sandstone were used for shaping and carving large elements: tombstones, columns, volutes, epitaphs, etc.
Techniques of quarrying and stone working developed considerable with time. Initially, slope scree and stone from demolished older ramparts were used. Later, quarries reached deeper beds which yielded larger bricks and blocks. Stone sources "migrated" with time too. The earliest places of excavation were located within the city, e.g. on the Wawel, Skałka and Krzemionki hills. When those deposits were exhausted, mining moved to more distant spots.
Downloads
References
Alexandrowicz S.W., 1973. Gaize-types sediments in the Carpthians flysch. Neues Jahrbuch fur Geologie und Paleontologie (Monatschefte), 1, 1-17.
Alexandrowicz Z., 1978. Skałki piaskowcowe zachodnich Karpat fliszowych [Sandstone tors of the Western Flysch Carpathians]. Prace Geologiczne Komisji Nauk Geologicznych PAN w Krakowie, 113, 5-87 [with English summary].
Bober L., Badak J. & Kita-Badak M., 1961. O możliwości wykorzystania piaskowców z warstw gezowych miedzy Mogilanami a Wieliczką [On the feasibility of utilizing the sandstones from the gaize beds in the region of Wieliczka]. Kwartalnik Geologiczny, 5, 3 [with English summary].
Bromowicz J., 2009. Pochodzenie kamienia z kolumn krypty św. Leonarda na Wawelu [The origin of stone from columns in the St. Leonard's crypt (the Wawel cathedral)]. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, 121, 19-36 [with English summary].
Bromowicz J. & Magiera J., 2003. Pochodzenie piaskowców z murów wawelskiej rotundy św. św. Feliksa i Adaukta. Konferencja Naukowa „Kamień architektoniczny i dekoracyjny", Kraków AGH, 23-24 września 2003 r, 13-20.
Bromowicz J. & Magiera J., 2006. Znajomość litologii piaskowca pomocą w rekonstrukcjach architektonicznych romańskich budowli na przykładzie refektarza klasztoru oo. Dominikanów w Krakowie [The lithology of the building stones as a key to architectural reconstruction. A case study of the romanesque refectory of the Domincan Convent in Krakow]. Górnictwo Odkrywkowe, 1-2, 54-60 [with English summary].
Bromowicz J. & Magiera J., 2008. Geologiczno-górnicza problematyka złóż kamienia dla budowli wczesnośredniowiecznego Krakowa [Stones used in early mediaeval Krakow buildings. Geological and mining issues]. Górnictwo Odkrywkowe, 3-4, 45-49 [with English summary].
Bromowicz J. & Magiera J., 2009. Stones of Early Mediaeval buildings of the Wawel Hill (Cracow, Poland). Acta Archeologica Waweliana, IV, 1-52.
Bromowicz J. & Magiera J., 2010. Badania geologiczne materiałów kamiennych wczesnośredniowiecznych budowli Krakowa [Geological investigations of stonework of early mediaeval buildings in Krakow]. Biuletyn PIG, 439, 425-436 [with English summary].
Burtan J., 1954. Mapa geologiczna Polski 1:50 000. Arkusz Wieliczka [Geological map of Poland. Sheet Wieliczka]. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Burtan J., 1984. Tektonika Karpat fliszowych na południe od Wieliczki [The tectonics of of the flysch Carpathians south of Wieliczka]. Biuletyn IG, 340, 7-22 [with English summary].
Burtan J., Golonka J., Oszczypko N., Paul Z. & Ślączka A., 1981. Mapa geologiczna Polski 1:200 000, arkusz Nowy Sącz [Geological map of Poland, I: 200 000, Sheet Nowy Sącz]. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Caileux L., 1929. Les roches sedimentaires de France. Roches siliceuses. Ministere des travaux publics, Paris.
Firlet J. & Pianowski Z., 1978. Wyniki badań nowoodkrytego kościoła romańskiego w zachodniej części Wawelu. Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN, Oddział w Krakowie, 22, 17-18.
Firlet J. & Pianowski Z., 1985. Sprawozdanie z badań w podziemiach katedry wawelskiej 1981-1983 r. Odkrycie kościoła przedromańskiego. Stan badań nad wczesnośredniowiecznymi kościołami katedralnymi na Wawelu [Report on the 1981-983 investigations in the vaults of the Wawel cathedral. Discovery of a Pre-Romanesque church]. Sprawozdania Archeologiczne, 37, 169-179 [with English summary].
Golonka J., Borysławski A., Paul Z. & Ryłko W, 1978. Mapa geologiczna Polski 1:200 000, arkusz Bielsko-Biała [Geological map of Poland, I: 200 000, Sheet Bielsko-Biała]. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Gradziński R. & Gradziński M., 1994. Budowa geologiczna i rzeźba [Geology and relief of the Cracow area], [in:] Gradziński R., Gradziński M. & Michalik S., Natura i kultura w krajobrazie jury. T. 3: Przyroda, Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, Kraków, 13-54 [with English summary].
Hendel Z. & Kopera F., 1906. Resztki murów romańskich kościoła św. Jana w Krakowie. Rocznik Krakowski, 9, 209-212.
Jurkiewicz H. & Woiński J., 1977. Mapa geologiczna Polski 1:200 000, arkusz Tarnów [Geological map of Poland, 1:200 000, Sheet Tarnów]. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa
Kaziuk H. & Lewandowski J., 1978. Mapa geologiczna Polski 1:200 000, arkusz Kraków [Geological map of Poland, 1:200 000, Sheet Kraków]. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Kozieł S., 1998. Technologia murów budowli przedromańskich na Wawelu [Technology employed in the walls of Pre-Romanesque structures on the Wawel Hill]. Acta Archeologia Waweliana, 2, 55-78 [with English summary].
Książkiewicz M., 1972. Budowa geologiczna Polski. T. 4: Tektonika. Cz. 3: Karpaty. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Kutrzeba S., 1899. Finanse Krakowa w wiekach średnich. Kraków.
Magiera J., 1976. Piaskowce z warstw gezowych. [in:] Bromowicz J. & Peszat C. (red.), Piaskowce karpackie, ich znaczenie surowcowe i perspektywy wykorzystania [The Carpathian sandstones, their significance as raw materials and perspectives of their utilization], Zeszyty Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica: Geologia, 2 (2), 3-95 [with English summary].
Magiera J. & Michalczyk W., 2000. Przestrzenna analiza parametrów czwartorzędowych kruszyw naturalnych w rejonie Krakowa [Deposits of the Quaternary natural aggregates in the Krakow region - spatial analysis of parameters]. Zeszyty Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica: Geologia, 26 (1), 68-89 [with English summary].
Matyszkiewicz J., 1997. Microfacies, sedimentation and some aspects of diagenesis of Upper Jurassic sediments from the elevated part of the Northen peri-Tethyan Shelf: a comprative study on the Lochen aera (Shwabische Alb) and Cracow aera (Cracow-Wieluń Upland, Poland). Berliner Geowissenschafttliche Abhandlungen, E 21, 1-111.
Pianowski Z., 1991. Wawel obronny. Zarys przemian fortyfikcji grodu i zamku krakowskiego w. IX-XIX [Wawel fortifications. An outline of changes in the defence system of Wawel Hill between 9th and 19th centuries]. Biblioteka Wawelska, 8, 1-179 [with English summary].
Pianowski Z., 1994. „Sedes regni principales" — Wawel i inne rezydencje piastowskie do połowy XIII wieku na tle europejskim. Monografia - Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki. Architektura, 178, 1-217.
Rajman J., 1994. Mons ante Cracoviam. Najdawniejsze dzieje kościoła św. Benedykta na górze Lasoty [Monts ante Cracoviam. Earliest history of St. Benedict's church in Krzemionki]. Rocznik Krakowski, 50, 5-20 [with English summary].
Rojkowska H. & Niewlada W, 2005. Kościół św. Mikołaja w Krakowie w świetle ostatnich badań (1995-1997). [in:]: Gadomski J. et al. (red.), Lapides Viventes. Zaginiony Kraków wieków średnich. Księga dedykowana profesor Klementynie Żurowskiej, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 159-169.
Rutkowski J., 1989. Budowa geologiczna regionu Krakowa [Geological structure of the Cracow region, South Poland]. Przegląd Geologiczny, 6, 302-308 [with English summary].
Rutkowski J., 1993. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000. Arkusz Kraków (973). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Swaryczewski A., 1977. Historyczne zmiany układu przestrzennego Krzemionek krakowskich [Historical changes in the development of the Krzemionki Hill by Cracow]. Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, 11, 5-16 [with English summary].
Szczepańska M., 2005. Przegląd wyrobisk górniczych Krzemionek Podgórskich, [in:] Szczepańska M. & Pilecka E. (red.), Geologiczno-przyrodnicze rozpoznanie terenów pogórniczych Krzemionek Podgórskich dla potrzeb ochrony ich wartości naukowo-dydaktycznych i ekologicznych, Wydawnictwo IGSMiE PAN, Kraków, 43-59.
Szyszko-Bohusz A., 1918. Kościół świętych Feliksa i Adaukta (Najśw. Panny Marii) na Wawelu. Rocznik Krakowski, 18, 53-79.
Świechowski Z., 2000. Architektura romańska w Polsce [Romanesque architecture in Poland]. DiG, Warszawa [with English summary].
Żaki A., 1959. Karpacka ekspedycja archeologiczna w latach 1951-1955 [Archeological explorations in the Carpathians between 1951 and 1955]. Sprawozdania Archeologiczne, 5 [with English summary].
Żurowska K., 1971. Romański kościół opactwa benedyktynów w Tyńcu [L'abbotial Romane des Benedictins a Tyniec]. Folia Historiae Artium, 6-7, 49-119 [with French summary].
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Authors have full copyright and property rights to their work. Their copyrights to store the work, duplicate it in printing (as well as in the form of a digital CD recording), to make it available in the digital form, on the Internet and putting into circulation multiplied copies of the work worldwide are unlimited.
The content of the journal is freely available according to the Creative Commons License Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)
