An exploitation area of Szlachtowa ore as an element of the future Pieniny Geopark
DOI:
https://doi.org/10.7494/geotour.2010.21.35Słowa kluczowe:
Szlachtowa, Pieniny Mts, andesites, adit, ore, goldAbstrakt
One of the most interesting objects of the future Pieniny geopark would be the Jarmuta and Pałkowski stream adits. Traces of the mining heritage of an exploitation area of Szlachtowa ore are characterized by high scientific, historical, educational and cognitive values. The extraction of ore minerals which took place probably from XIV to XVIII century was connected with presence of polymetallic veins and hydrothermal processes around the andesite intrusions of the Eastern Polish part of the Pieniny Andesite Line (PAL). Historical mines exploited epithermal, poor gold- silver deposites. The land use within the Pieniny Geopark might contribute to reduction in tourist flows in the most popular and crowded parts of the Pieniny Mts.Pobrania
Bibliografia
Acta Castrensia Sandecensia, I. Archiwum Państwowe na Wawelu, Kraków.
Acta Castrensia Sandecensia, CVIII. Archiwum Państwowe na Wawelu, Kraków.
Alexandrowicz, Z., 2006a. Geoparki – nowe wyzwanie dla ochrony dziedzictwa geologicznego. Przegląd Geologiczny, 54(1): 36–41.
Alexandrowicz, Z., 2006b. Geopark – nature protection category aiding the promotion of geoturism (Polish perspectives). Geopark – kategoria ochrony przyrody wspierająca promocję geoturystyki (perspektywy w Polsce). Geoturystyka, 2(5): 3–12.
Alth, A., 1885. Opis geognostyczny Szczawnicy i Pienin. Rozprawy i Sprawozdania Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Akademii Umiejętności T. XIII. Kraków: 1–98.
Archiwum Sanguszków, rkps. 504. Archiwum Państwowe na Wawelu, Kraków.
Archiwum Sanguszków, rkps. 522. Archiwum Państwowe na Wawelu, Kraków.
Archiwum Sanguszków, teka 17, plik 9. Archiwum Państwowe na Wawelu, Kraków.
Archiwum Sanguszków, teka 451, plik 19. Archiwum Państwowe na Wawelu, Kraków.
Banaś, J., Nieć, M., Salomon, W., 1993. Bismuth tellurides from the Jarmuta Hill (Pieniny MTS.). Mineralogia Polonica, 24(1–2): 33–40.
Bartuś, T., Doktor, M., Golonka, J., Miśkiewicz, K., Stadnik, R., Krobicki, M., Waśkowska-Oliwa, A., 2009. Das Projekt des polnisch-slowakischen Geoparks „Pieniny“ und Schwierigkeiten bei seiner Realisierung. Projekt polsko-słowackiego geoparku PIENINY i trudności w jego realizacji. W: Geotop 2009 – „Geotope und internationale Zusammenarbeit” 13. Internationale Jahrestagung der Fachsektion Geotop der Deutchen Gesellschaft für Geowissenschaften, 21–24 Mai 2009, Cottbus: 107–108.
Birkenmajer, K., 1956. Badania geologiczne andezytów okolic Szczawnicy (Geological researches of andesites in the vicinity of Szczawnica, Pieniny (Klippen Belt). Przegląd Geologiczny, 2: 72–74.
Birkenmajer, K., 1958a. Nowe dane o geologii skał magmowych okolic Szczawnicy (New contributions to the geology of magmatic rocks of the Szczawnica area within the Pieniny Klippen Belt). Prace Muzeum Ziemi, 1, Warszawa: 89–103.
Birkenmajer, K., 1958b. Przewodnik geologiczny po pienińskim pasie skałkowym, cz. I–IV (Pieniny Klippen Belt of Poland. Geological Guide. Parts I–IV). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, s. 235.
Birkenmajer, K., 1962. Forma geologiczna andezytów Wżaru (Remarks on geological form of the Mt Wżar andesites, Pieniny Mts, Carpathians). Acta Geologica Polonica, 12: 201–213.
Birkenmajer, K., 1977. Jurassic and Cretaceous lithostratigraphic units of the Pieniny Klippen Belt, Carpathians, Poland. Studia Geologica Polonica, 31: 1–158.
Birkenmajer, K., 1979. Przewodnik geologiczny po pienińskim pasie skałkowym. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, s. 236.
Birkenmajer, K. 1983. Uskoki przesuwcze w północnym obrzeżeniu pienińskiego pasa skałkowego w Polsce. Studia Geologica Polonica, 77: 89–112.
Birkenmajer, K., 1986. Zarys ewolucji geologicznej pienińskiego pasa skałkowego. Przegląd Geologiczny, 6: 293–304.
Birkenmajer, K., 1996. Mioceńskie intruzje andezytowe rejonu Pienin: ich formy geologiczne i rozmieszczenie w świetle badań geologicznych i magnetycznych. Kwartalnik AGH Geologia, 22, 1: 15-25.
Birkenmajer, K., Delitala, M. C., Nicoletti, M., Petrucciani, C., 1987. K-Ar dating of andesite intrusions (Miocene), Pieniny Klippen Belt, Carpathians, Bulletin of the Polish Academy of Sciences, 35(1): 1–10.
Birkenmajer, K., Nairn, A. E. M., 1965. Palaeomagnetic investigations applied to the Neogene andesites of the Pieniny Mts, Polish Carpathians. Carpatho-Balkan Geological Association, VII. Congress (Sofia, Sep. 1965), Reports, 6: 187–190.
Birkenmajer, K., Nairn, A. E. M., 1969. Palaeomagnetic studies of Polish rocks. III. Neogene igneous rocks of the Pieniny Mts, Carpathians. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 47(2–3): 155–169.
Birkenmajer, K., Pazdro, O., 1968. W sprawie tzw. “warstw ze Sztolni” w pienińskim pasie skałkowym Acta Geologica Polonica, 18(2): 325–365.
Birkenmajer, K., Pécskay, Z., 1999. K-Ar Dating of the Miocene andesite intrusions. Pieniny Mts, West Carpathians, Poland. Bulletin of the Polish Academy of Sciences. Earth Sciences 47(2–3): 155–169.
Birkenmajer, K., Pécskay, Z., Szeliga, W., 2004. Age relationships between Miocene volcanism and hydrothermal activity at Mt Jarmuta, Pieniny Klippen Belt, West Carpathians, Poland. Studia Geologica Polonica, 123: 279–294.
Boniecki, A., 1906. Herbarz polski. Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, t. IX. Warszawa, s. 400. Bowen, N.L., 1928. The evolution of the igneous rocks. Princeton University Press, Princeton, s. 332.
Daly, R., 1933. Igneous rocks and the depths of the Earth. McGraw-Hill, New York, s. 598.
Długosz, J.,1864. Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, t. III, Kraków, s. 190.
Dziekoński, T., 1959. Analiza metalurgiczna prac hutniczych w Szachtowej. W: Pazdur J. (ed.), Studia z dziejów górnictwa i hutnictwa. III. Warszawa–Wrocław: 237–262.
Gajda, E., 1958. Procesy hydrotermalne w andezytach okolic Pienin. Prace Muzeum Ziemi, 1. Warszawa: 57–77.
Golonka, J., Krobicki, M., Oszczypko, N., Ślączka, A., 2006. Modelowanie palinspastyczne i mapy paleogeograficzne Karpat w fanerozoiku. W: Oszczypko, N., Uchman, A., Malata, E. (ed), Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego. Paleotectonic Evolution of the Outer Carpathian and Pieniny Klippen Belt Basins. Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagielońskiego. Kraków: 19–43.
Golonka, J., Miśkiewicz, K., 2007. Pieniny – a proposed new cross-border Polish-Slovakia Geopark. W: Landscape and People: Earth Heritage, Culture and Economy. European Geoparks Network: 13th–16th September 2007, Ullapool, Scotland, UK: Abstracts: 3, North West Highlands Geopark: 3.
Golonka, J., Krobicki, M., 2007. The Dunajec River rafting – one of the most interesting geoturistic excursions in the future trans-border PIENINY Geopark. Spływ Dunajcem jako jedna z najważniejszych wycieczek geoturystycznych przyszłego transgranicznego Geoparku PIENINY. Geoturystyka, 3(10): 29–44.
GUS, 2007 – Główny Urząd Statystyczny (http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/krakASSETS_turystyka_2007_2.2.1.pieninski_park_narodowy_ pl.pdf), 22.01.2011.
Janik, L., 2006. Materiały Sekcji Penetracji i Ochrony Podziemi Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SPiOPSMZT) z lat 2005/06.
Jurewicz, E., 2005. Geodynamic evolution of the Tatra Mts. and the Pieniny Klippen Belt (Western Carpathians): problems and comments, Acta Geologica Polonica, 55(3): 295–338.
Kardymowicz, I., 1957. Enklawy w andezytach okolic Pienin. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 117: 1–153.
Kondracki, J., 2009. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN 2009, Warszawa, s. 468.
Kováč, M., Nagymarosy, A., Oszczypko, N., Ślączka, A., Csontos, L., Marunteanu, M., Mantenco, L., Márton, M., 1998. Palinspastic reconstruction of the Carpathian-Pannonian region during the Miocene. W: Rakús, M. (ed.), Geodynamic development of the Western Carpathians. Geological Survey of Slovac Republic, Bratislava: 189–217.
Krobicki, M., Golonka, J., 2008. Geological history of the Pieniny Klippen Belt and Middle Jurasic black shales as one of the oldest deposits of this region – stratigraphical position and palaeoenvironmental significance. Geologiczna historia pienińskiego pasa skałkowego a środkowojurajskie czarne łupki jako jedne z najstarszych utworów regionu – stratygraficzna pozycja i paleośrodowiskowe znaczenie. Geoturystyka, 2(13): 3–18.
Kuś, T., 2009. Szlachtowski region wydobycia kruszców – prezentacja multimedialna. Praca magisterska. Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Geologii Ogólnej, Ochrony Środowiska i Geoturystyki, Kraków, s. 98.
Łabęcki, H., 1841. Górnictwo w Polsce. Opis kopalnictwa i hutnictwa polskiego pod względem technicznym, historyczno-statystycznym i prawnym. Tom I. Drukarnia J. Kaczanowski. Warszawa, s. 538.
Majerowicz, A., Wierzchołowski, B., 1990. Petrologia skał magmowych. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, s. 307.
Małkowski, S., 1918. Metamorfizm kontaktowy i żyła kruszcowa w Jarmucie pod Szczawnicą. Sprawozdania z posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydział III, vol. XI (V), Warszawa, s: 681–698.
Małkowski, S., 1921. Andezyty okolic Pienin, Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 1(1): 3–67.
Małkowski, S., 1923. O stosunku żył andezytowych do budowy geologicznej okolic Pienin. Sprawozdania Polskiego Instytutu Geologicznego. II, 1–2, Warszawa: 29–38.
Małkowski, S., 1958. Przejawy wulkanizmu w dziejach geologicznych okolic Pienin. Prace Muzeum Ziemi, 1, Warszawa: 11–55.
Małoszewski, S., 1956. Badania magnetyczne w Pieninach. Przegląd Geologiczny, 2: 74–77.
Małoszewski, S., 1957. Andezyty okolic Szczawnicy na tle badań magnetycznych. Przegląd Geologiczny, 9: 407–415.
Małoszewski, S., 1958. Anomalie magnetyczne w Pieninach. Prace Muzeum Ziemi, 1, Warszawa: 105–113.
Małoszewski, S., 1962. Badania magnetyczne występowania andezytów w okolicach Szczawnicy. Prace geologiczne (Komisja Nauk Geologicznych Oddziału Krakowskiego PAN), 10: 1–140.
Matras, M., 1959. Prace górnicze w okolicy Szczawnicy do połowy XIII wieku. W: J. Pazdur (ed.), Studia z dziejów górnictwa i hutnictwa. III. Warszawa–Wrocław: 101–236.
Michalik, M., Słaby, E., 2003. Carpathian andesites/Foreland basalts Geology, Geophysics, Geothermics and deep structure of the West Carpathians and their basement. Publications of the Institute of Geophysics, Polish Academy of Sciences, Monographic Volume, M-28 (363): 167–169.
Miśkiewicz, K., 2006. Projekt geoparku w Pieninach. W: Koźma, J., (ed.), Geopark Łuk Mużakowa – szansą rozwoju turystycznego. Stowarzyszenie Łuk Mużakowa, Łęknica: 17–20.
Miśkiewicz, K., Golonka, J., 2009. Grezüberschreitende Geoparks in den Karpaten. Transgraniczne geoparki na obszarze Karpat. W: Geotop 2009 – „Geotope und internationale Zusammenarbeit” 13. Internationale Jahrestagung der Fachsektion Geotop der Deutchen Gesellschaft für Geowissenschaften, 21.–24. Mai 2009 in Cottbus: 84–89.
OPGK w Krakowie, 1993. Mapa topograficzna nr: 183.423 ark. Szczawnica
w skali 1:10 000.
Parachoniak, W., 1961 Wyniki badań petrograficznych andezytów z góry Wżar. Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Nauk PAN, Komisja Nauk Geogicznych Oddział w Krakowie, VII–XII 1960, Kraków: 340V343.
Remiszewski, R.M., 2006. Tajemnica „Wodnej Bani” wyjaśniona. W: Dziennik Polski, 26.05.2006.
Ryka, W., Maliszewska, A., 1991. Słownik petrograficzny. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa, s. 416 s.
Słomka, T., Kicińska-Świderska, A., 2004. Geoturystyka – podstawowe pojęcia. Geoturystyka, 1(1): 5–7.
Sokołowska, G., Wojciechowski, A., 1996. Złoto w andezytach Pienin. Posiedzenia Naukowe Państwowego Instytutu Geologicznego, 52: 20–21.
Szeliga, W., Michalik, M., 2001. Zmiany kontaktowe i hydrotermalne w obrzeżeniu intruzji andezytowej Jarmuty w Małych Pieninach. Przegląd Geologiczny, 49(4): 350–350.
Wojciechowski, J., 1950. Złoto rodzime i minerały towarzyszące w żyle kruszcowej pod Szczawnicą. Acta Geologica Polonica, 1(1): 143–149.
Wojciechowski, J., 1955. O żyłach kruszcowych pod Szczawnicą. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 101: 1–71.
Youssef, M., 1978. Large-scale geological survey of the Mt. Wżar andesites, Pieniny Mts., Poland. Studia Geologica Polonica, 66: 1–130.
