Geotourist attractions of the Central Sudetic Geostrada // Atrakcje geoturystyczne Geostrady Środkowosudeckiej
DOI:
https://doi.org/10.7494/geotour.2009.19.43Keywords:
Geotourism, the Sudety Mts., // Geoturystyka, SudetyAbstract
The aim of the paper is presentation of a geological and landscape studies with inventarization of the objects of abiotic nature heritage located along the central part of proposed trail “The Leszek Sawicki Sudetic Geostrada”. The Central Sudetic Geostrada extends from the Kowary Pass in the west to the Płoszczyna Pass near Stronie Śląskie in the east. Total length of this sector of Geostrada is about 200 km, in which about 60 km in the Czech Republic. The principle is to run the trail in such a manner that attractive geosites and other interesting tourist destinations fall into the 10-kilometers-wide zone (± 5 km zone from both sides of the road). First of all, these are groups of sandstone monadnocks in the Table Mts., but also numerous geosites close to Lądek Zdrój: caves, including the famous ”Bear Cave”, mineral waters, gneiss tors, the famous waterfall on the Wilczka River, numerous marble and basalt quarries and relics of old mining camps.
//
Celem niniejszej pracy jest prezentacja studium geologiczno-krajobrazowego z inwentaryzacją obiektów dziedzictwa przyrody nieożywionej dla obszaru Sudetów, wzdłuż środkowej części proponowanej trasy turystyczno-rekreacyjnej, nazwanej Geostradą Sudecką im. Leszka Sawickiego. Geostrada Środkowosudecka ograniczona jest przełęczami: Kowarską na zachodzie i Płoszczyna na wschodzie, koło Stronia Śląskiego. Liczy łącznie ok. 200 km, w tym ok. 60 km w Czechach. Jest ona prowadzona w taki sposób, by w wąskim pasie o szerokości 10 km (5 km po obu stronach Geostrady) znalazły się atrakcyjne obiekty geoturystyczne w przypadku środkowosudeckiego odcinka Geostrady, są to przede wszystkim zgrupowania piaskowcowych ostańców erozyjnych w Górach Stołowych, a także liczne obiekty w okolicach Lądka Zdroju: jaskinie wypreparowane w marmurach, w tym najsłynniejsza Jaskinie Niedźwiedzia, wystąpienia wód mineralnych, skałki gnejsowe, sławny wodospad Wilczki, liczne kamieniołomy marmurów i bazaltów oraz ślady działalności górniczej.
Downloads
References
Augustyniak, K., Grocholski, A., 1968. Geological structure and outline of the development of the Intra-Sudetic depression. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 227: 87–120.
Awdankiewicz, M., 1998. Volcanism in a late Variscan intramontane trough: Carboniferous and Permian volcanic centres of the Intra-Sudetic Basin, SW Poland. Geologia Sudetica, 32: 13–47.
Banaś, M., 1963. O skarnoidach metamorfiku Śnieżnika Kłodzkiego. Prace Geologiczne Komisji Nauk Geologicznych PAN, 12: 7–27.
Banaś, M., 1965. Przejawy mineralizacji w metamorfiku Śnieżnika Kłodzkiego. Prace Geologiczne Komisji Nauk Geologicznych PAN, 27, 83 pp.
Biel, A., 2009. Uproszczona mapa strukturalna Sudetów. Archiwum PIG PIB, Oddział Dolnośląski.
Bieroński, J., Socha, P., Stefaniak, K., 2007. Jaskinie masywu Śnieżnika Kłodzkiego.[w:] Stefaniak, K., Szelerewicz, M., Urban, J. (red.), Materiały 41 Sympozjum Speleologicznego. Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. M. Kopernika, Kraków: 9–16.
Borkowska, M., 1959. Granitoidy kudowskie na tle petrografii głównych typów intruzji kwaśnych Sudetów i ich przedpola. Archiwum Mineralogiczne, 21(2): 229–382.
Borkowska, M., 1994. Gnejsy metamorfiku Śnieżnika w Sudetach w świetle badań mineralogiczno-geochemicznych. Archiwum Mineralogiczne, 2: 144–145.
Borkowska, M., Choukroune, P., Hameurt, J., Martineau, F., 1990. A geochemical investigation of the age significance and structural evolution of the caledonian-variscan granite-gneisses of the Śnieżnik metamorphic area (Central Sudetes, Poland). Geologia Sudetica, 1: 1–27.
Brueckner, H.K., Medaris, L.G., Bakun-Czubarow, N., 1991. Nd and Sr age and isotopic patterns form Variscan eclogites of the eastern Bohemian Massif. Neues Jahrbuch für Geologie Paläontologie Abhandlungen, 163: 169–196.
Cacoń, S., Mierzejewski, M., Wojewoda, J., 2002. Lite podłoże skalne i jego przemieszczenia w parkach narodowych i rezerwatach Sudetów. Kosmos, 51 (4): 399–406.
Ciężkowski, W., 1980. Hydrogeologia i hydrochemia wód termalnych Lądka Zdroju. Problemy uzdrowiskowe, 4 (150): 125–193.
Ciężkowski, M., Ciężkowski, W., 1982/1983. Źródła Lądka Zdroju, historia i badania. Balneologia polska, 27 (1–4): 1–4.
Ciężkowski, W., 1989. Surowce mineralne doliny Kleśnicy oraz ich eksploatacja. W: Jahn, A., Kozłowski, S., Wiszniewska, T. (ed.). Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Badania i udostępnianie. Ossolineum, Wrocław: 137–146.
Ciężkowski, W., 2005. O ujawnieniu się nieznanej sztolni w Konradowie (Masyw Śnieżnika, Sudety) podczas powodzi w 1997 r. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Konferencje,111 (43): 23–30.
Ciężkowski, W., Krahl, M., 2001. Kopalnia uranu w Kletnie (Sudety) – nowy podziemny obiekt turystyczny. W: Zabezpieczanie i rewitalizacja podziemnych obiektów zabytkowych, Konferencja naukowo-techniczna, Kraków–Bochnia, 21–22 września 2001, Scriptum: 139–145.
Don, J., 1969a. Grupa górska Śnieżnika. [w:] Grocholski, W. (red.). Przewodnik geologiczny po Sudetach. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 401–412.
Don, J., 1969b. Rów górnej Nysy. [w:] Grocholski, W. (red.). Przewodnik geologiczny po Sudetach. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 392–394.
Don, J., 1969c. Wycieczka 34. Międzygórze–Śnieżnik Kłodzki–Kletno. [w:] Grocholski, W. (ed.). Przewodnik geologiczny po Sudetach. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa: 413–430.
Don, J., 1989. Jaskinia na tle ewolucji geologicznej Masywu Śnieżnika. [w:] Jahn, A., Kozłowski, S., Wiszniewska, T. (red.). Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Badania i udostępnianie. Ossolineum, Wrocław: 58–79.
Don, J., Dubicz, M., Wojciechowska, I., Żelaźniewicz, A., 1990. Lithology and tectonics of the Orlica–Śnieżnik Dome, Sudetes – Recent State of Knowledge. Neues Jahrbuch für Geologie Paläontologie Abhandlungen, Stuttgart, 179(2/3): 159–188.
Don, J., Gotowała, R., 2008. Tectonic evolution of the late Cretaceous Nysa Kłodzka Graben, Sudetes, SW Poland. Geologia Sudetica, 40: 51–63.
Don, J., Skacel, J., Gotowała, R., 2003a. Geological map of the Śnieżnik metamorphic unit, Stare Mesto zone and Velke Vrbno dome. Wrocław.
Don, J., Skácel, J., Gotowała, R., 2003b. The boundary zone of the East and West Sudetes on the 1:50 000 scale geological map of the Velké Vrbno, Staré Mesto and Śnieżnik Metamorphic Units. Geologia Sudetica, 35: 25–59.
Don, J., Wojewoda, J., 2005. Tektonika rowu górnej Nysy Kłodzkiej – sporne problemy – odpowiedź. Przegląd Geologiczny, 53(3): 212–221.
Dumanowski, B., 1961. Forms of spherical cavities in the Stolowe Mountains (Heuscheur Gebirge). Acta Universitatis Wratislaviensis Ser. B, 8: 123–137.
Dziedzic, K., 1990. Origin of the Neogene basaltoids in the Lower Silesia region, SW Poland. Neues Jahrbuch für Geologie Paläontologie Abhandlungen, Stuttgart, 179: 329–345.
Dziekoński, T., 1972. Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do połowy XX wieku. Zakład Narodowy im. Ossolinskich. Wyd. PAN. Wrocław, 418 pp.
Gluziński, W., 1960. Zarys dziejów górnictwa i hutnictwa metali w Kłodczyznie (XIV–XVII w.), Rocznik Ziemi Kłodzkiej, t. IV–V. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Kłodzkiej przy Instytucie Śląskim. Kłodzko, 364 pp.
Jahn, A., Kozłowski, S., Pulina, M. (ed.), 1996. Masyw Śnieżnika. Zmiany w środowisku przyrodniczym. Wydawnictwo Polskiej Agencji Ekologicznej, Warszawa, 320 pp.
Jahn, A., Kozłowski, S., Wiszniewska, T. (ed.), 1989. Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Badania i udostępnianie. Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 369 pp.
Jerzmański, J., Maciejewski, S., 1968. Tertiary Basalts In Lower Silesia. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 227: 247–260.
Jerzykiewicz, T., 1967. Significance of the cross-bedding for the paleogeography of the Upper Cretaceous sedimentary basin of North Bohemia, Saxony and the Sudetes. Bull. Acad. Pol. Sc. Sér. Sc. Géol. Géogr., 15(2): 71–77.
Jerzykiewicz, T., 1968a. Sedymentacja górnych piaskowców ciosowych niecki śródsudeckiej (górna kreda). Geologia Sudetica, 4: 409–462.
Jerzykiewicz, T., 1968b. Uwagi o orientacji i genezie ciosu w skałach kredowych niecki śródsudeckiej. Geologia Sudetica, 4: 465–478.
Jerzykiewicz, T., Wojewoda, J., 1986. The Radków and Szczeliniec sandstones: an example of giant foresets on a tectonically controlled shelf of the Bohemian Cretaceous Basin (Central Europe). Shelf Sands and Sandstones. Can. Soc. Petrol. Geol. 11: 1–15.
Kondracki, J., 2009. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 444 pp.
Kozłowski, S., 1963. Geologia wulkanitów permskich w centralnej części niecki śródsudeckiej (Dolny Śląsk). Prace Geologiczne Polskiej Akademii Nauk, 14, 84 pp.
Kozłowski, S., 1965. Kompleks granulitowy Starego Gierałtowa w Górach Złotych. Archiwum Mineralogiczne, 25: 5–122.
Kryza, R., 2006. Granulity w Starym Gierałtowie. [w:] Słomka, T., Kicińska-Świderska, A., Doktor, M., Joniec, A. (red.). Katalog geologicznych stanowisk dokumentacyjnych i obiektów geoturystycznych. Kraków: 32–33.
Kryza, R., Pin, C., Vielzeuf, D., 1996. High pressure granulites from the Sudetes (SW Poland): evidence of crustal subduction and collisional thickening in the Variscan Belt. Journal of Metamorphic Geology, 14: 531–546.
Marek, S., 1998. Rozwój Wielkiego Torfowiska Batorowskiego w świetle badań biostratygraficznych. Szczeliniec, 4: 49–88.
Mastej, W., Bartuś, T., 2006a. Skalna Brama na Trojaku. [w:] Słomka, T., Kicińska-Świderska, A., Doktor, M., Joniec, A. (red.). Katalog geologicznych stanowisk dokumentacyjnych i obiektów geoturystycznych. Kraków: 22–23.
Mastej, W., Bartuś, T., 2006b. Czarne Urwisko w Lutyni. [w:] Słomka, T., Kicińska-Świderska, A., Doktor, M., Joniec, A. (red.). Katalog geologicznych stanowisk dokumentacyjnych i obiektów geoturystycznych. Kraków: 26–27.
Mazur, S., Aleksandrowski, P., Kryza, R., Oberc-Dziedzic, T., 2006. The Variscan Orogen in Poland. Geological Quarterly, 50(1): 89–118.
Migoń, P., 2008. Rzeźba i rozwój geomorfologiczny Gór Stołowych. [w:] Witkowski A., Pokryszko B.M., Cieżkowski W. (red.). Przyroda Parku Narodowego Gór Stołowych. Wydawnictwo PNGS, Kudowa-Zdrój: 49–69.
Mikuláš, R., Adamovič, J., Hájek, A., Spišek, J., 2007. Adršpašsko – Teplické skály Cliffs and Ostaš Hill (Czech Republic). [w:] Härtel, H., Cilek, V., Herben, T., Jackson, A., Williams, R. (red.). Sandstone Landscapes, Akademia, Praha: 332–336.
Mizerski, W., 2009. Geologia Polski. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa, 316 pp.
Mochnacka, K., Banaś, M., Janczyszyn, J., 2003. Magnetite mineralization in Janowa Góra (Lower Silesia) – preliminary report. Okruszcowanie magnetytem w Janowej Górze na Dolnym Śląsku (wstępny komunikat). Mineralogia Polonica, 34(2): 31–39.
Muszer, A., 1992. Kruszce z okolic Lutyni. Acta Universitatis Wratislaviensis, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, 1374(28): 51–68.
Muszer, J., Wojewoda, J., 2006. Pasterskie Skałki w Idzikowie. [w:] Słomka, T., Kicińska-Świderska, A., Doktor, M., Joniec, A. (red.). Katalog geologicznych stanowisk dokumentacyjnych i obiektów geoturystycznych, Kraków: 18–19.
Oliver, G.J.H., Corfu, F., Hrogh, T.E., 1993. U-Pb ages from SW Poland: evidence for Caledonian suture zone between Baltica and Gondwana. J. Geol. Soc., 150, 355 pp.
Olszyński, W., Speczik, S., 1993. Ore mineralization of Lutynia (SW Poland). Złoże Lutynia jako przykład strefowego rozmieszczenia metali w skałach osłony masywu kłodzko-złotostockiego. Kwartalnik Geologiczny, 37(4): 485–500.
Pulina, M., 1996. Jaskinie Sudetów, Wydawnictwo Pol. Tow. Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa, 202 pp.
Pulinowa, M.Z., 2006. Ścieżka skalnej rzeźby w Górach Stołowych, Wydawnictwo Park Narodowy Gór Stołowych, Warszawa, 36 pp.
Pulinowa, M.Z., 2008. Geomorfologia. [w:] Witkowski A., Pokryszko B.M., Cieżkowski W. (red.). Przyroda Parku Narodowego Gór Stołowych, Wydawnictwo PNGS, Kudowa-Zdrój: 38–48.
Rotnicka, J., 2001. Porosity, compaction and cementation of the Upper Cretaceous ‘Plänermergel’ (Stołowe Mountains, Sudetes). Polskie Towarzystwo Mineralogiczne, Prace Specjalne, 18: 157–163.
Rotnicka, J., 2005. Ichnofabrics of the Upper Cretaceous fine-grained rocks from the Stołowe Mountains (Sudetes, SW Poland). Geological Quarterly, 49(1): 15–30.
Słomka, T., Bartuś, T., Mastej, W., Łodziński, M., Mayer, W., Stefaniuk, M., Doktor, M., Koźma, J., Cwojdziński, S., 2009. Koncepcja projektu: „Geostrada Sudecka – studium geologiczno-krajobrazowe z inwentaryzacją obiektów dziedzictwa przyrody nieożywionej”. Geoturystyka, ibidem.
Staffa, M. (ed.), 1993. Słownik geografii turystycznej Sudetów. Tom 12. Góry Bardzkie. Wydawnictwo I-BIS, Wrocław, 254 pp.
Staffa, M. (ed.), 1996. Słownik geografii turystycznej Sudetów. Tom 9. Góry Kamienne. Wydawnictwo I-BIS, Wrocław, 249 pp.
Staffa, M. (ed.), 1997. Słownik geografii turystycznej Sudetów. Tom 8. Kotlina Kamiennogórska, Wzgórza Bramy Lubawskiej, Zawory, Wydawnictwo I-BIS, Wrocław, 330 pp.
Stysz, M., Mączka, M., 2009. Dzieje górnictwa w Marcinkowie. Inwentaryzacja pozostałości robót górniczych dawnych kopalń rud polimetalicznych. [w:] Zagożdżon, P.P., Madziarz, M. (red.). Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, Wrocław, 2: 297–311.
Szychowska-Krąpiec, E., Stysz, M., 2006. Analiza dendrochronologiczna drewna ze sztolni w Marcinkowie. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały, 117(32): 289–302.
Wojewoda, J., 1987. Sejsmotektoniczne osady i struktury w kredowych piaskowcach niecki śródsudeckiej. Przegląd Geologiczny, 408: 169–175.
Wojewoda, J., 2008a. Budowa Geologiczna. [w:] Witkowski A., Pokryszko B.M., Cieżkowski W. (red.). Przyroda Parku Narodowego Gór Stołowych, Wydawnictwo PNGS, Kudowa-Zdrój: 24–37.
Wojewoda, J., 2008b. Stanowisko 3: Radków (Guzowata). [w:] Blecha, M., Burliga, S., Lojka, R., Martinek, K., Wojewoda, J. Wycieczka B. Osady permskie basenu śrudsudeckiego. [w:] Wojewoda, J. (red.). Baseny śródgórskie. Kontekst regionalny środowisk i sedymentacji, Materiały konferencyjne. Kudowa-Zdrój: 73–76.
Wojewoda, J., Rotnicka, J., Raczyński, P., 1997. Obszar Sudetów w późnej kredzie. [w:] Wojewoda, J. (red.). Obszary Źródłowe: Zapis w Osadach. VI Krajowe Spotkanie Sedymentologów, Lewin Kłodzki, 26–28 września 1997 r. Materiały Konferencyjne. WIND, Wrocław: 98–129.
Wołkowicz, S., 1992. Geneza mineralizacji uranowej w dolnopermskich łupkach walchiowych (depresja śródsudecka) na tle wykształcenia litologicznego. Przegląd Geologiczny, 4: 212–216.
Wołkowicz, K., 1996. Przejawy mineralizacji w Marcinkowie (metamorfik Śnieżnika). Przegląd Geologiczny, 4: 386–390.
Żelaźniewicz, A., 1977. Granitoidy masywu Kudowy-Olešnic. Geologia Sudetica, 12: 137–162.
Downloads
Issue
Section
License
The content of the journal is freely available according to the Creative Commons License Attribution 4.0 International (CC BY 4.0).
