THE ANCIENT SLAG-PIT FURNACE AND THE REDUCTION PROCESS IN THE LIGHT OF NEW ARCHAEOLOGICAL CONCEPT AND METALLURGICAL RESEARCH
DOI:
https://doi.org/10.7494/mafe.2008.34.1.53Keywords:
slag-pit furnace, ancient metallurgy of the Świętokrzyskie Mountains region, slag blockAbstract
In this work the state of archeological and experimental research into slag-pit fournace in the Świętokrzyskie Mountains region was valued. The new archeological concept of "the surface of free solidification" and results of its metallurgical verification were presented. Obtained results constituted piece of evidence supporting the theses connected with the concept of the surface of free solidification of the slag blocks.
Downloads
References
Radwan M.: Pierwotne hutnictwo żelazne na północnym zboczu Łysogór. Ziemia, 26 1936) 2-3, 73-^77
Radwan M.: Z dziejów wytopu. Hutnik, 9 (1937) 6, 32CH-327
Jira J.A.: Osada razu provincjalne rimskeho v Podbabe a v Bubenci. Ćasopis spolećnosti v ćeskych, t. II, Praha, 1910
Różańsld W.: Badania metaloznawcze fragmentów żelaznych pochodzących ze stanowiska w Jeleniowie, powiat Opatów. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 8 (1960) 4, 565-567
Biborski M., Kaczanowski R, Kędzierski Z., Stępiński J.: Proceedings Archeometallurgy in Europe. Milan, (2003) 1, 97-107
Radwan M.: Konferencja metalurgów i metaloznawców z archeologami i historykami. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 1 (1956), 452-463
Radwan M:. Konferencja sprawozdawcza Zespołu Historii Techniki Hutniczej i Odlewniczej. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 3 (1958), 491-504
Radwan M., Bielenin K.: Badania nad starożytnym hutnictwem żelaza w rejonie Gór Świętokrzyskich w latach 1956 i 1957. Materiały Archeologiczne, 1 (1959), 279-323
Bielenin K.: Starożytne górnictwo i hutnictwo żelaza w Górach Świętokrzyskich, wyd. 2. KTN, Kielce, 1992
Bielenin K.: Erkundung archaologischen Objekte mit modernen Technischen und naturwissenschaftlichen Methoden. Bondendenkmalpglege und Archaologische Forschung. Berlin, 1983, 79—97
Bielenin K.: Dymarki świętokrzyskie. WA, 39 (1974) 2, 123-129
Kostecki J:. O żużel staropolski. Przegląd Geologiczny, 10 (1954), 457-458
Orzechowski Sz.: Metallurgical station Pokrzywnica 1, a contribution to the issue of unorganised bloomery sites in the Holy Cross Mountains. Early Ironworking in Europę. Archaeology and experiment. International Conference, ed. P. and S. Crew, Plas Tan y Bwlch. Snowdonia National Park Study Centre, 1997, 25
Orzechowski Sz.: Wyniki najnowszych badań na stanowiskach osadniczych i produkcyjnych świętokrzyskiego centrum hutniczego, w: 50 lat badań nad starożytnym hutnictwem świętokrzyskim. Archeologia - Metalurgia - Edukacja, pod red. Sz. Orzechowskiego i I. Suligi, Kielce, 2006, 34—73
Woyda S.: Mazowieckie Centrum Metalurgiczne z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów, w: Hutnictwo świętokrzyskie i inne centra i ośrodki starożytnej metalurgii żelaza na ziemiach polskich, KTN, Kielce, 2002, 134
Wegewitz W.: Ein Rennofen aus einer Siedlung der alteren Rómerzeit in Scharnbeck Kr.Harburg /Nachrich-ten aus Niedersachsens Urgeschichte, 26, 1957, 3—25
Bielenin K.: Dymarski piec szybowy zagłębiony typu kotlinkowego w Europie Starożytnej. Materiały Archeologiczne, XIV, 1973, 5-101
Bielenin K.: Kilka dalszych uwag dotyczących starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego, w: Hutnictwo świętokrzyskie i inne centra i ośrodki starożytnej metalurgii żelaza na ziemiach polskich. KTN, Kielce, 2002, 11-25
EspelundA.: Luppenstudien in Norwegen, Archeologia Austriaca, 1998-1999, 82
Bielenin K.: 50 lat badań nad starożytnym hutnictwem świętokrzyskim. Archeologia - Metalurgia -Edukacja, pod red. Sz. Orzechowskiego i I. Suligi, Kielce, 2006, 13—31
Yoigt T.: Die Rennofen von Riestad Kr. Sangerhausen, w: Jahreschrift fur Mitteldeutche Urgeschichte, 1964, 48, 219-308
Duśek S.: Eisenschmelzófen einer germanischen Siedlung bei Gera Tinz, w: Alt Thiiringen, IX, 1967, 95-183
Liiders E. Zum Stand der Erforschung Ur und Fruhgeschichtl. Eisenerzeugung im Kreis Perleberg, Information des Bezirksarbeitskreises fur Ur und fruhgeschichte, Schwerin, 1968, 8, 26—31
Bielenin K:. Rennfeurofen mit eingetieften Hard und seine Formrn in Polen, Offa Bd, 40, 47—61
Hajen H.: "Isrnbarg" Ein Eisenverhiittungsplatz in Streckermor gemeinde Hatten Lkkrt Oldenburg, Oldenburger Jahrbuch, 67, 1963, 133-173
Dehnke R.: Ein Siedlungs und Eisenverhiittung platz der spatromischen Kaiserzeit von westerholz Kr. Rotenburg/Wunne, w: Nachrischten aus Niedersaschsens Urgeschichte, 1967, 36, 133—136
Dehnke R.: Ein Siedlungs und Eisenwerhiittungs platz der spatromischen Kaiserzeit w: Nachrischten aus Niedersaschsens Urgeschichte, 39, 1970, 268-274
Vöss O.: Iron furnaces in Danmarkw: Archeology of iron 1967-1987 Sympozjum Liblice, 1983, 151—187
Jöns H.: Fruhe Eisen verhuttung in Joldelund kr. Norfriesland Universitatsforschungen zur prahistorischen Archaologie, 1977
Bielenin K.: Recenzja, H. Jöns, Fruhe Eisenverhiittung in Joldelund Kr. Nordfriesland, Ein Beitrag zur Siedlungs und Technik Geschichte Schleswig Holsteins w: Prehistorische Zeitschrift B. 75 H 2 2000, 258-254
Spazier I.: Das germanische Eisenverhiittungszentrum Wolkenberg Niederlausitz und andere germanische Schmelzplatze w: Aufschluss 48, 1997, 293-303
Spazier I.: Das germanische Eisenverhiittungszentrum Wolkenberg in der Niederlausitz/ Siidbrandenburg mit iiber 1000 Rennófen. w: Arbeita und Arbeits Vorschungsberichte zur Sachsiechen Bodendenkmal-pflege, 2000, 42,317-331
Wetzel G: Einige Beispiele zur Germanischen Eisenerzeugung zwischenSchwarzen Elster und Naise w:Archeolog. Etnographische zeitschrift 37, 1996, 365—373
Wetzel G: Siedlungs geschichte in Kreise Hoyeswerda bis zum Mitelalter w: Geschichte und gesehichten aus Dórfern und Stadten, 2, 1997, 2-32
Bidzila W.I.: Z historii czornoj mietałłurgii karpatskogo uzgiria rubieży naszej ery. Archeologia, Kiev, 1964, 10
Pankov S.W.: Metalugija żeleza u plemion wostocznego Wołynia (Żytomiersczyzny) rubieżą pierwoj połowiny I tys. 1. n. e., Sovietska Archeologia, 1992,1, 192-197
Bielenin K. Starożytne hutnictwo żelaza w rejonie Starachowic i Doliny rzeki Kamiennej, w: Wybrane zagadnienia z pradziejów i średniowiecza środkowego dorzecza Kamiennej, Starachowice, 2005, 15—30
Holewiński S.: Wstępne badania starożytnych żużli hutniczych skupionych na niektórych terenach Polski. Archiwum Hutnictwa, 1, 1956, 3, 251-282
Suliga I, Karbowniczek M., Góra M., Orzechowski Sz.: Studia porównawcze żużli dymarskich i miseczkowatych z pokrzywnicy, sta.l, gm. Pawłów, woj. świętokrzyskie, w: Hutnictwo świętokrzyskie i inne centra i ośrodki starożytnej metalurgii żelaza na ziemiach polskich. KTN, Kielce, 2002, 183—190
Neumann B.: Die alteste Vrfahren der Erzeugung Technischen Eis w: Freiberger Forschungshefte, 1954, D.6 Berlin
Radwan M.: Dotychczasowe próby odtwarzania procesu metalurgicznego w dymarkach typu świętokrzyskiego. Archeologia Polski, 7, 1962, 243—282
Radwan M., Pleiner R.: Próbne wytopy żelaza w dymarkach typu świętokrzyskiego. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 7, 1962, 589-590
Radwan M., Pleiner R.: Polsko-czechosłowackie doświadczenia wytopu żelaza w dymarkach z okresu rzymskiego. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 7, 1962, 307—320
Radwan M.: Konferencja sprawozdawcza Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej Polskiej Akademii Nauk, KHNiT, 3, 1958, 3, 491-504
Radwan M: Konferencja sprawozdawcza Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej, KHNiT, 4, 1959, 2, 387-393
Radwan M: Konferencja sprawozdawcza Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej, KHNiT, 5, 1960, 3^ł, 534-541
Radwan M: Z prac Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej, KHNiT, R. 6, 1961nr 1, s. 178-179
Radwan M.: Dotychczasowe próby odtworzenia procesu metalurgicznego w dymarkach typu świętokrzyskiego, Archeologia Polski, 7, 1962, 2, 243-282
Radwan M: Dalsze próbne wytopy w piecykach dymarskich typu świętokrzyskiego, KHNiT, 9, 1964, 1, 158; 3^ł, 365-373
Radwan M.: Konferencja sprawozdawcza Zespołu Historii Polskiej Techniki Hutniczej i Odlewniczej, KHNiT, 9, 1964, 3-4, 446-448
Radwan M.: Dalsze próbne wytopy żelaza w dymarkach. KHNiT, 10, 1965, 4, 670
Radwan M.: Nowe próbne wytopy żelaza w Słupi Nowej. KHNiT, 10, 1965, 1-2, 227-228
Radwan M.: Nowe próbne wytopy żelaza w dymarkach. KHNiT, R. 12, 1967, 2, 483-484
Suliga I.: Dotychczasowe próby rekonstrukcji starożytnego procesu metalurgicznego w kotlinkowych piecach dymarskich z regionu świętokrzyskiego, w: 50 lat badań nad starożytnym hutnictwem świętokrzyskim. Archeologia - Metalurgia - Edukacja, pod red. Sz. Orzechowskiego i I. Suligi, Kielce, 2006, 163-173
Różański W.: Sprawozdanie z doświadczalnych wytopów żelaza przeprowadzonych podczas obozu naukowego w Nowej Słupi w czasie od 12 do 24 IX 1983 r., Informator TPGHiPS, 1984, Kielce, 58-67
Leineweber R.,Lychatz B.: Versuchen in Rennofen-Eine Bilanz Jahresschrift fur itt ldeutsche Vorgeschichte 80, 1986, 263-304
Lychatz B., Janke D.: Experimentalle Simulation der fruhen Eisenverhiittung w: Arbeits und Forschungs-berichte zur Sachsisch, Bodendenkmalpflege, 2000, 3.42,28T-306
Voss O.: Jernudwindig i Danmark i forhistorisk KUML 1962., Arhus, 1963, 7-32
BarbeH., EsbjerdR., Thomsen V.: Rekonstruktionsversuche zur Fruhgeschichtlichen Eisengevinnung, Offa Bd, 1983, 153-156
Pleiner R.: Experiment w Archeologii, Pamatky Archeologicke, LII, 1961, 616—622
Pawliska V.: Umris geschichte der metalle Inst. Der Metallurgie der Technischen Universitat, Berlin
Andrieux Ph.: Prolegomenes a une etude traceologique sur strucyures d'elaboration thermique et les parois Argilo-Sableuses, These, Universite de Franche-Comte, 1990
Nikulka F.: Fruhe Eisenverhiittung und experimenteller Nachvolzug Eine Analyse bisheriger Versuche, Experimentelle Archaologie Bilanz 1994 w: Archaologische Mitteilungen aus Nordwestdeutschland Beiheft 8, 1995,255-310
Reyman T.: Na śladach rudnic Igołomska fabricae ferri z okresu rzymskiego, Z otchłani wieków, 21, 1952, 119-128
Bielenin K.: Fruhgeschichtliches Bergbau- und Eisenhiittenwesen im Świętokrzyskie-Gebirge, (w:) Eisen-verhiittung vor 2000 Jahren. Archaologische Forschungen in der Volksrepublik Polen, Diisseldorf, 1977, 11-26
Liick A.: Zur vor und fruhgeschichtlichen Eisenverhiittung in Siegerland, w: Eisen Archologie Eisenerzberg-bau und Vorhiittung vor 2000 Jahren in Polen, 1978, 59-61
Pleiner R.: Experimental Smelting of Steel nearly medial Furnaces, Pamatky Archeologicke, LX, 458—487
Novaki G.: Archaologische Denkmaller der Eisenverhiittung in Nordwest Ungarn aus dem X-XII Jhd.Acta Archeolog.Hungaricum, 1969, 299—331
Bielenin K.: Kilka dalszych uwag dotyczących starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego, w: Hutnictwo świętokrzyskie i inne centra i ośrodki starożytnej metalurgii żelaza na ziemiach polskich, KTN, Kielce, 2002, 11-25
Bielenin K.: Żużel żelazny jako źródło archeologiczne w relacji żużel - typ pieca dymarskiego i odwrotnie, PMMAE, 1978, 25, 53-64
Bielenin K:. Einige Bemerkungen zu Schmelzversuchen in Rennófen, WAB, Bd. 71, 1985, 187-193
Einige Bemerkungen zu den Rennofenschlacken der Schlackengrubenófen, (w:) „...und sie formten das Eisen". Ur-, friigeschichtliche und mittelalterliche Eisengewinnung und-verarbeitung. Internacionales ÓGUF-Symposion, Linz-Freinberg, 27.-30.10.1998, AAustr., Beih. 82-83, s. 523-528
Bielenin K.: Kloc żużla dymarskiego z Boleszyna. Uwagi o znaczeniu badań powierzchni kloców żużla dymarskiego, MA, t. 35, s. 189-198
Suliga I.: Próba metalurgicznej weryfikacji koncepcji archeologicznej K. Bielenina „powierzchni swobodnego krzepnięcia" starożytnych kloców żużlowych, na podstawie kloca z Kowalkowic, gm. Waśniów, Materiały Archeologiczne, 26, 2006, 267-272
Suliga I., Kargul T.: Efekt redukcji wtórnej w starożytnych żużlach dymarskich, Hutnik-Wiadomości Hutnicze, 74, 2007, 615-622
