Residual rocky forms in the landscape of the Outer Carpathians (Silesian Beskid Mts, Poland) – geotourist and sedimentological case study

Abstrakt

Przedmiotem artykułu są ostańcowe formy terenu rozwinięte na bazie fliszowego podłoża skalnego w zachodnich Karpatach zewnętrznych jako skałki od piaskowcowych do zlepieńcowych. Omówione ostańcowe formy skałkowe lokalnie eksponowane są na stokach dolinnych w przyszczytowych i wierzchowinowych partiach Beskidu Śląskiego. Walory poznawcze, jakie ze sobą niosą, w szczególności w kontekście morfogenetycznym oraz kształtowania ich makro- i mikroreliefu, są dobrze poznane i opisane. W przeciwieństwie do procesów epigenetycznych aspekt sedymentologiczny pochodzenia takich silikoklastycznych utworów skałkowych jest natomiast nadal przedmiotem dociekań zarówno w kwestii terminologicznej, jak i interpretacyjnej. Celem badawczym artykułu jest zatem próba przybliżenia warunków środowiskowych ustawień, natury procesów transportu i depozycji osadów ze spływów grawitacyjnych oraz modelu systemu depozycyjnego
takiej odmiany utworów fliszowych. Zamierzeniem autora było także przedstawienie geoturystycznej i geoedukacyjnej atrakcyjności skałek na tle regionalnej georóżnorodności, geodziedzictwa i ich geoochrony. W rezultacie przedstawiono w ujęciu syntetycznym specyfikację morfologiczną, litologiczną, sedymentologiczną i geoturystyczną badanych form skałkowych. Ostańcowe skałkowe formy terenu stanowią poligeniczne elementy geomorfologiczne rozwinięte w następstwie wieloetapowej i różnoskalowej działalności rzeźbotwórczej zachodzącej w utworach o określonych uwarunkowaniach litologiczno-sedymentologicznych i tektonicznych za pośrednictwem procesów denudacji.