The Tatra Mts – rocks, landforms, weathering and soils
DOI:
https://doi.org/10.7494/geotour.2008.13.51Abstract
The trip gives insight into geology and landforms as well as into past and present dynamic geological, geomorphologic and soil-forming processes in the central part of Polish Tatra Mts. The area is easily accessible from Zakopane. However not the highest
and not the most impressive of all parts of the mountains it offers a concise review of all sites crucial for understanding the geologic history of the Tatras and their forefield. Crystalline core has not only been covered by overthrusted sedimentary rocks but also forms tectonically displaced bodies like crystalline islands over the sediments. Post-orogenic erosion strongly differentiated the mountains landscape. High valleys shaped in resistant granitoids of the High Tatras were much better reservoirs of snow and ice during the Pleistocene then the West Tatras valleys deeply cut into softer sediments and metamorphic rocks. Therefore, the High Tatric glaciers were longer and thicker than the West Tatric ones. Post-glacial weathering, mass movements and accumulation of organic matter resulted finally in formation of rich variety of specific mountain soils.
//
Trasa wycieczki prowadzi przez środkową część Tatr Polskich: Dolinę Bystrej, Kasprowy Wierch, przełęcz Karb i Dolinę Suchej Wody (Fig. 1). Różnice między dwiema głównymi częściami tych gór: Tatrami Zachodnimi i Wysokimi są stamtąd wyjątkowo dobrze widoczne. Teren ten jest ponadto przedmiotem intensywnych badań od przynajmniej 200 lat, a najnowsze doniesienia pojawiają się co roku. Stamtąd pochodzą liczne datowania moren, wreszcie, to w Dolinie Suchej Wody L. Zejszner pierwszy rozpoznał w 1849 r. ślady zlodowacenia. Przemierzając Tatry podczas planowanej wycieczki będzie można zaobserwować tak wyraźnie widoczne w górach efekty działania procesów prowadzących do niszczenia gór, bardziej szczegółowo przyjrzymy się przejawom wietrzenia. Wietrzenie jest bardzo ważnym procesem warunkującym powstawanie gleb a co za tym idzie wpływającym na rozwój roślin i zwierząt czyli na środowisko życia człowieka.
Downloads
References
Bac-Moszaszwili, M. & Gąsienica-Szostak, M., 1992. Tatry Polskie. Przewodnik geologiczny dla turystów. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 158 p.
Bac-Moszaszwili, M., Burchart, J., Głazek, J., Iwanow, A., Jaroszewski, W., Kotański, Z., Lefeld, J., Mastella, L., Ozimkowski, W., Roniewicz, P., Skupiński, A. & Westfalewicz-Mogilska, E., 1979. Geological Map of the Polish Tatra Mts. 1:30 000. Instytut Geologiczny, Warszawa.
Baranowski, J., Kędzia, S., & Rączkowska, Z., 2005. Badania przemarzania gruntu i przemieszenia pokryw w otoczeniu Hali Gąsienicowej. In: Krzemień, K., Trepińska, J. & Bokwa, A. (Eds.). Rola stacji terenowych w badaniach geograficznych. Wyd. IGiGP UJ, p. 251-261.
Baumgart-Kotarba, M. & Kotarba, A., 2001. Deglaciation in the Sucha Woda and Pańszczyca valleys in the Polish High Tatras. St. Geomorph. Carpatho-Balcan., 35: 7-38.
Baumgart-Kotarba, M. & Kotarba, A., 2002. Deglaciation in the High Tatra Mountains (Biała and Sucha Woda valleys as example). Proceedings of XVII. Congress of Carpathian-Balkan Geological Association, Bratislava, September 1st - 4th 2002.
Bertran, P., 1993. Deformation-induces microstructures in soils affected by mass movements. Earth Surface Processes and Landforms, 18: 645-660.
Bertran, P., Francou, B. & Texier, J.P., 1995. Stratified Slope Deposits: the Stone-banked Sheets and Lobes Model. In: Slaymaker, O. (Ed.), Steepland Geomorphology. John Wiley and Sons Ltd.
Bochter, R. & Zech, W., 1985. Organic compounds in Cryofolist developed on limestone under subalpine coniferous forest, Bavaria. Geoderma, 36: 145-157.
Dobiński, W., 2005. Permafrost of the Carpathian and Balkan Mountains, Eastern and Southeastern Europe. Permafrost and Periglacial Processes 16: 395–398.
Drewnik, M., 2006. The effect of environmental conditions on the decomposition rate of cellulose in mountain soils. Geoderma, 132: 116-130.
Drewnik, M., 2008. Geomorfologiczne uwarunkowania rozwoju pokrywy glebowej w obszarach górskich (na przykładzie Tatr). Habil. thesis. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków. (In Polish, English summary)
Dzierżek, J., Lindner, L. & Nitychoruk, J., 1986a. Late Quaternary deglaciation of the Eastern Polish Tatra Mts. Bull. of the Polish Acad. Sci., Earth Sciences, 34 (4): 395-407.
Dzierżek, J. & Nitychoruk J., 1986b. Types of fossil rock glaciers in the Polish High Tatra Mts. Bull. of the Polish Acad. Sci., Earth Sciences, 34 (4).
Dzierżek, J., Nitychoruk, J., Zreda-Gostyńska, G. & Zreda, M., 1999. The method of dating by cosmogenic 36Cl – new data in glacial chronology of the High Tatra Mts. Przegl. Geol., 47 (11): 987-992.
Elliot, G. & Worsley, P., 1999. The sedimentology, stratigraphy and 14C dating of a turf-banked solifluction lobe: evidence for Holocene slope instability at Okstindan, northern Norway. Journal of Quaternary Science, 14: 175-188.
Gorbunov, A.P. & Seversky, E.V., 1999. Solifluction in the mountains of Central Asia: distribution, morphology, processes. Permafrost and Periglacial Processes, 10: 81-89.
Grodzińska, K. & Szarek-Łukaszewska, G., 1997. Polish mountain forests: past, present and future. Environ. Pollut., 98 (3): 369-374.
Hess, M. T., 1996. Klimat. In: Mirek, Z., Głowaciński, Z., Klimek, K. & Piękoś-Mirkowa, H., (Eds.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, Kraków-Zakopane. (In Polish, English summary)
Hugenholtz, C.H. & Lewkowicz, A.G., 2002. Morphometry and environmental characteristics of turf-banked solifluction lobes, Kluane Range, Yukon Territory, Canada. Permafrost and Periglacial Processes, 13: 301-313.
Jahn, A., 1958. Mikrorelief peryglacjalny Tatr i Babiej Góry. Biuletyn Peryglacjalny, 6: 57-80.
Jahn, A., 1979. On Holocene and present-day morphogenetic processes in the Tatra Mountains. St. Geomorph. Carpatho-Balcan., 13: 111-129.
Kinnard, C. & Lewkowicz, A.G., 2006. Frontal advance of turf-banked solif luction lobes, Kluane Range, Yukon Ter ritor y, Canada. Geomorphology, 73: 261-276.
Klimaszewski, M., 1960. On the influence of pre-glacial relief on the extension and development of glaciations and deglaciations in the Mountainous Regions. Przegl. Geogr., 32 (Suppl.): 41-49.
Klimaszewski, M., 1964. On the effect of the preglacial relief on the course and magnitude of glacial erosion in the Tatra Mountains. Geogr. Polon., 2, 11-21.
Klimaszewski, M., 1965. Views on the geomorphological evolution of the Polish West Carpathians in the tertiary times. Geomorph. Problems of Carpathians, I. Bratislava.
Klimaszewski, M., 1988. Rzeźba Tatr Polskich. PWN, Warszawa.
Komornicki, T. & Skiba, S., 1996. Gleby. In: Z. Mirek (Ed.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. TPN-PAN, Kraków-Zakopane, pp. 213-226.
Kotański, Z., 1971. Przewodnik geologiczny po Tatrach. Wyd. Geol. Warszawa.
Kotarba, A., 1992. Natural environment and landform dynamics of the Tatra Mountains. Mountain Res. and Develop., 12: 105-129.
Kotarba, A., 1996. Charakterystyka rzeźby. In: Mirek, Z., Głowaciński Z., Klimek, K., Piękoś-Mirkowa, H., (Eds.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, Kraków-Zakopane.
Kotarba, A., Kaszowski, L. & Krzemień, K., 1987. High-Mountain Denudational System of the Polish Tatra Mountains. Geographical Studies, Special Issue, 3: 1-107.
Lindner, L., Nitychoruk, J. & Butrym, J., 1993. The problem of number and age of glaciations in the Tatra Mts. against thermoluminescence dating of glaciofluvial sediments of the Biały Dunajec drainage basin. Przegl. Geol., 41 (1): 10-21.
Lukniš, M., 1973. Relief Vysokich Tatier a ich predpolia. Bratislava.
Matsuoka, N., 2001. Solifluction rates, processes and landforms: a global review. Earth-Science Rev., 55: 107-134.
Midriak, R, 1972. Destrukcia pody vo vysokohorskiej oblasti Belanskych Tatier. Lesnicke Studie, 11-12: 1-206.
Nyberg, R., 1993. Freeze-thaw activity and some of its geomorphic implications in the Abisko Mountains, Swedish Lappland. Permafrost and Perigl. Process., 4: 37-47.
Oleksynowa, K. & Skiba, S., 1976. Geochemical characterization of a polygonal soil on the flattening of Krzyżne Pass in the Tatra Mts. St. Geomorph. Carpatho-Balcan., 10: 27-47.
Oleksynowa, K. & Skiba, S., 1977. Charakterystyka niektórych gleb kriogenicznych w Tatrach. Rocz. Gleboznawcze, 28: 293-311.
Partsch, J., 1923. Die Hoche Tatra zur Eiszeit. Inst. f. Geograhie, Leipzig, p. 1-7.
Penck, A. & E. Brűckner, E., 1909. Die Alpen im Eiszeitalter. Leipzig.
Retallac, G. J., 2005. Soils. Encyclopedia of geology. Elsevier, pp. 194-202.
Ridefeld, H. & Boelhouwers, J., 2006. Observations on regional variation in solifluction landform morphology and environment in the Abisko region, northern Sweden. Permafrost and Perigl. Process., 17: 253-266.
Skiba, M., 2001, The origin of kaolinite from the Tatra Mts. podzols. Miner. Polon., 32 (2): 67-77.
Skiba, M., 2007. Clay mineral formation during podzolization in an alpine environment of the Tatra Mountains, Poland. Clays and Clay Minerals, 55 (6): 618-634.
Skiba, S., 1977. Studia nad glebami wytworzonymi w różnych piętrach klimatyczno-roślinnych krystalicznej części Tatr Polskich. Rocz. Gleboznawcze, 28: 205-241.
Skiba, S., 1996. Gleby. In: Skiba, S. & Kotarba, A., (Eds.) Ochrona przyrody nieożywionej i gleb, operat szczegółowy, Cz. I. Charakterystyka Zasobów Przyrody Nieożywionej i Gleb TPN: 121-147.
Skiba, S., 2006. Gleby Tatr na tle pokrywy glebowej innych systemów górskich. In: Kotarba, A. & Borowiec, W. (Eds.). Tatrzański Park Narodowy na tle innych górskich terenów chronionych, t. I. TPN, Zakopane, pp. 43-50.
Van Vliet-Lanoë, B., Fox, C.A. & Gubin, S.V., 2004. Micromorphology of Cryosols. In: Kimble, J.M. (Ed.), Cryosols. Permafrost-Affected Soils. Springer.
Whalley, W. B. & Warke, P. A. 2005. Wethering. Encyclopedia of geology. Elsevier, pp. 581-590.
White, W. M., 1998. Geochemistry. Chapter 13: Reactions at the Earth’s Surface: Weathering, Soils, and Stream Chemistry, pp. 555-588.
WRB., 2006. IUSS Working Group WRB. World reference base for soil resources. World Soil Resources Reports, 103, FAO, Rome.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The content of the journal is freely available according to the Creative Commons License Attribution 4.0 International (CC BY 4.0).
